ÇUBUK 1 BARAJI ATATÜRK KÖŞKÜ SERGİSİ VE İÇ MEKAN DÜZENLEMESİ
Lale Özgenel

Çubuk 1 Barajı ve Atatürk Köşkü
Türkiye’nin ilk betonarme barajı olarak yapımına 1929 yılında başlanan Çubuk 1 Barajı, 3 Kasım 1936 tarihinde hizmete açılmıştır. 1937-1938 yıllarında Fransız mimar TheoLeveau tarafından tasarlanan Göl Gazinosu’nun inşa edilmesiyle Çubuk 1 Barajı Ankara halkı için önemli bir dinlenme ve eğlence alanına dönüşmüştür. Aynı yıllarda baraj sırtları üzerine Atatürk’ün dinlenmesi için de bir köşk yaptırılmıştır. Köşk, bent duvarı ve baraj su kanalı ile birlikte korunmuş, Göl Gazinosu ise 2016 yılında yıkılmıştır. Barajın bent kısmını görecek şekilde hakim bir tepeye konumlandırılan Atatürk Köşkü, dönemin modern mimarlık anlayışına uygun sade bir üslupta inşa edilmiş, iki kattan oluşan mütevazı bir yapıdır. Atatürk’ün ziyaretlerinde kullandığı ve giriş katında bulunan Şeref Salonu bugüne kalan en özgün kısmıdır. Bu mekana ulaşım sağlayan andezit dış merdiven, merdivenin başındaki mantar formlu demir aydınlatma elemanı, andezit söveli kapı, zeminden başlayan büyük cam cephesi, mozaik zemin kaplamaları, dekoratif tavan kaplaması, ıslak hacimlerde kullanılan döneme ait vitrifiye malzemeler yapının göze çarpan tarihi unsurlarıdır.

Atatürk Köşkü Bakım ve İyileştirme Çalışmaları
Atatürk Köşkü, Atatürk’ün vefatından sonra yapılan yeni eklemelerle özgün silueti değiştirilerek genişletilmiş ve Baraj İşletme Müdürlüğü Binası olarak kullanılmıştır. 2003 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından DSİ’den devir alınan yapı Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi tarafından basit bir tadilat programı ile 2020 yılında iyileştirilmiştir. Devir alındığı halini korumak ve binayı sağlıklı hale getirmek üzere, yapısal öğelerin bakımı ve yenilenmesi yapılmış, eksiklikler aslına uygun bir şekilde tamamlanmış, mevcut ve olasılıkla daha sonraki bir döneme ait olan tefrişat temizlenmiş ve perdeler yenilenmiştir. Yapının üst katındaki odaların zemin döşemeleri korunmuş, basit onarımlar yapılmış, ıslak hacimler yenilenmiştir. Ankara Kent Konseyi, yapının tadilat sonrasındaki süreçte, yapının kullanımına yönelik öneriler geliştirerek ve uygulama danışmanlığı vererek destek olmuştur.

Atatürk Köşkü Sergisi
Ankara Kent Konseyi önerisi ile, yenilenen yapının üst katındaki mekanlardan üç tanesi döneme ait fotoğrafların izlenebileceği sergi odaları olarak düzenlenerek 20 Ekim 2020 tarihinde halkın ziyaretine açılmıştır. Bu odalarda sunulmak üzere barajın Cumhuriyet tarihi açısından önemi, yapımı ve kullanımını anlatan fotoğraflar, çizimler ve metinlerden oluşan üç tematik sergi hazırlanmıştır (“Çubuk 1 Barajı, Bir Cumhuriyet Projesi”, “İnşaat”, “Sosyal Yaşam”). Serginin düzenlenmesinde dönemin yayınlarından elde edilen bilgi ve görsellerin yanı sıra çeşitli kurum ve kişilerin arşivlerinden fotoğraf ve yazılı kaynaklar temin edilmiştir. Bu kapsamda, Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, Mimarlar Derneği 1927 ve Levent Tosun serginin düzenlenmesine katkı sağlamışlardır.

Atatürk Köşkü Temsil Salonu
Ankara Kent Konseyi, Cumhuriyet Dönemi mimarlık mirası olan yapının tarih ve temsil değerlerinin korunmasını önemli bir kazanım olarak görmüştür. Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin olumlu görüşüyle köşkün üst katında yer alan ve terasa açılan büyük oda, dinlenme, etkinlik ve toplantı amaçlı kullanılabilecek bir temsil odası olarak yenilenmiş ve 2021 yılında kullanıma açılmıştır. Bu odanın iç mekan konsepti ve projesi, aralarında Ankara Kent Konseyi çalışma grubu üyelerinin de olduğu akademik bir ekip tarafından hazırlanmıştır. Yapının ve içindeki mekanların özgün kullanımları hakkında bilgi veren fotoğraflar ve metinlerin bulunmayışı nedeniyle, iç mekan konseptinin oluşturulmasında dönemin iç mekan ve mobilyalarından esinlenilmiş ve günümüzün tasarım dili ile yorumlanmıştır. Herhangi bir üslubu ön plana çıkarmayan, yalın ve işlevsel bir yaklaşım benimsenmiştir. Atatürk’ün yer aldığı fotoğraflarda görülen nitelikli iç mekan tasarım elemanları ve mobilyalarının mekâna taşınması amaçlanmıştır. Bu anlamda, Florya Atatürk Deniz Köşkünde kullanılan ahşap ve cam yüzeyli sehpa ve Çubuk 1 Barajı Göl Gazinosu tarihî fotoğraflarında görülen koltuk gibi 1930’ların mobilya karakterlerini anımsatan modern tasarımlar önerilmiştir. Alt kattaki Şeref Salonunda bulunan aydınlatma elemanları, tavan ve düşey ahşap çıta gibi detaylar, temsil salonunun ahşap mobilya, perde bandı ve dekoratif tavan elemanlarında modern bir yaklaşım içinde yorumlanmıştır. Böylece, temsil salonu, yapıldığı döneminin iç mekan unsurlarını anımsatan ve yansıtan bir mekan olarak yeniden değer kazanmıştır.

Atatürk Köşkü’nün korunarak, iyileştirilmesi ve yeniden işlev kazandırılarak Ankara halkının kullanımına açılması Cumhuriyet Tarihi Mimarlık Mirasının korunması ve baraj tarihi hakkında kent halkının bilgilendirilmesi adına değerli bir kazanım olmuştur.

Çubuk 1 Barajı Atatürk Köşkü Sergi Düzenlemesi
Sergi konsepti ve içerik: T. Elvan Altan, Ankara Kent Konseyi Mimarlık Kültürü Çalışma Grubu üyesi;
Lale Özgenel, Ankara Kent Konseyi Yürütme Kurulu Üyesi ve Mimarlık Kültürü Çalışma Grubu üyesi
Sergi tasarımı ve düzenleme: FREA Mimarlık, Nilsu Taşel

Çubuk 1 Barajı Atatürk Köşkü Temsil Salonu İç Mekan Düzenlemesi
Proje Tasarım Ekibi: Deniz Hasırcı, Umut Şumnu, Zeynep Tuna Ultav, Cihat Çağlar,
Docomomo Türkiye İç Mekan Komitesi Üyeleri
Proje Danışmanları: Lale Özgenel, Ankara Kent Konseyi Yürütme Kurulu Üyesi ve Mimarlık Kültürü
Çalışma Grubu üyesi; T. Elvan Altan, Ankara Kent Konseyi Mimarlık Kültürü Çalışma Grubu üyesi
Uygulama: Koray Gülser, İç mimar, ANFA.