SEMT KÜLTÜRÜ ÇALIŞMA GRUBU 2021 SEYİR DEFTERİ

Cumhuriyetimizin başkenti Ankara, biri binlerce yıllık tarihi olan diğeri ise henüz çok genç sayılabilecek iki surete sahiptir. Modern Ankara, tarihi kent merkezinin oluşturduğu çekirdeğin etrafından başlayarak çok geniş bir alanda hızla büyüyen bir “yeni” kent olarak karşımıza çıkmaktadır. Başlangıçta planlı yürüyen bu gelişim; mekânsal ve toplumsal özgünlükler barındıran, görünmez duvarlara sahip kentsel parçalar meydana getirmiştir. Bugün kent sakinleri birkaç mahalleden meydana gelen bu parçaları “semt” olarak tanımaktadır. Erken cumhuriyet döneminden bu yana özgün kültürel birikimiyle varlığını sürdüren bu eski semtler, bir bütün olarak bakıldığında modern dönem Ankara’sının kent kültürünü oluşturmaktadır.
Günümüz kentlerinin yönetsel sorunları ve demokrasi krizi merkez-yerel sarkacında devam eden bir gerilime sahiptir. Ancak özellikle metropollerde “yerel” olan giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Yerelin “kendiliğinden” toplumsal birimleri olan semtler, büyük kentlerin katılımcı süreçlerinde çok kritik bir öneme sahip bir araç ve demokratik kültürün gelişimi için de bir fırsattır. Sahip oldukları soyut ya da somut kültürel birikim, Ankara’nın bu eski semtlerinde toplumsal bir örgütlülüğü de beraberinde getirmiştir. Çeşitli semtlerden inisiyatifler modern kente özgü bir dayanışma duygusuyla harekete geçip yardımlaşma, yerel bağları güçlendirme ve karar alma süreçlerinde etki doğurma gibi amaçlarla kendi sivil toplum örgütlerini kurmuşlardır.
Ankara Kent Konseyi bünyesinde faaliyet yürüten semt derneklerinin bir araya gelerek oluşturduğu Semt Kültürü Çalışma Grubu, onları bir “semt” yapan ve bir bütünün biricik parçaları olmalarını sağlayan her türlü kültürel ögeyi araştırmak, görünür kılmak ve kayıt altına almak üzere kurulmuştur. Bu maksatla 2020 yılı Eylül ayında kurulan çalışma grubu, resmi bir tanımı ve kapsamı bulunmayan “semt” ve “semt kültürü” kavramlarını paydaşlarıyla birlikte tespit etmeyi önceliklendirerek bir faaliyet takvimi oluşturmuştur.
Semt Kültürü Unsurlarının Saptanması Çalışması
Çalışma Grubu paydaşlarıyla Ankara’da semt kültürü konusunda özgün nitelikler barındıran öncelikli faaliyet bölgelerinin ve semtlerin belirlenmesi ve buralardaki kültürel unsurların tespit edilmesinde kullanılacak çerçevenin tespit edilmesi planlanmıştır. Buna göre, semt kültürünün “taşınmaz kültürel varlıklar” ve “kültür ögeleri” olarak iki kategori altında incelenmesi kararlaştırılmıştır. Taşınmaz kültürel varlıklar; tarihi, toplumsal ya da estetik değer taşıyan mimari yapılar, doğal veya yapılı çevresel güzellikler, anıt ağaçlar ve bitkiler çeşitlilik, semt için değerli kabul edilen her türlü kamusal alan ve oranın kültürünün bir parçası olan her türlü esnaf veya zanaatçı nitelikte işletme olarak sıralanabilir. Kültür ögeleri ise; özgün gelenekler veya davranış biçimleri, kaybolmaya yüz tutmuş değerler, soyut ya da imgesel nitelikteki unsurlar, toplumsal-mekansal hafızada yer etmiş kişiler ve mekanlar veya olaylar sıralanabilir. Semt Kültürü Çalışma grubu çizilen bu kapsamda 2021 yılı boyunca “Semt Kültürü Konuşmaları Dizisi” temasıyla birtakım faaliyetler planlayarak hayata geçirmiştir.
Semt Kültürü Konuşmaları Dizisi
1. Semt Kültürü Paneli:
Başlangıç niteliği taşıyan bu etkinlik konuya ilgi duyan daha geniş bir kitleye konseyin ve çalışma grubunun faaliyetlerini tanıtmanın yanı sıra daha geniş bir paydaş grubuna ulaşmayı amaçlamıştır. Panelin ilk bölümünde çalışma grubu üyeleri semt kültürü kavramına ve unsurlarına dair kapsam ve yöntem önerilerini paylaşmıştır. Ardından farklı akademik disiplin ve alanlarda çalışan konuşmacılar
semt olgusunu kendi çerçevelerinden inceleyerek semt kültürü unsurlarının her açıdan düşünülmesi için zihinsel bir kılavuz oluşturmuştur.
Panel Sunumları:
• “Açılış Konuşması”, Fatih Fethi Aksoy
• “Semt ve Semt Kültürü Nedir?”, Mehmet Ayvaz
• “Semt Kültürünün Unsurları Nasıl Saptanır?”, Berkay Orhaner
• “Semt ve Mahalle Kültürü”, Savaş Zafer Şahin
• “Semt Kültürü ve Şehir Plancılığı”, Baykan Günay
• “Yaşanabilir Semt ve Mahalle”, Hatice Kalfaoğlu
• “Semt ve Mahalle Düzeyinde Göstergeler”, Murat Şeker
• “Semt Kültürü ve Yerel Basın”, Ali Necati Koçak
2. Ankara’da Semt, Futbol ve Stadyum (Tanıl Bora)
19 Mayıs Stadyumu ve Cebeci Stadyumu’nun yıkılmasıyla birlikte Ankara kent merkezinde spor faaliyetlerinin ve bu faaliyetler kapsamındaki sosyal aktivitelerin kaybolması gündeme gelmiştir. Özellikle geçmişte adı futbol ile anılan Hacettepe’nin, Hamit’in Tarlası veya Cebeci Çayırı olarak bilinen futbol sahasının artık kaybolan bir semt kültürü mirası olmasından hareketle çalışma grubunda bu güncel tartışmanın yürütülmesine karar verilmiştir. Bu kapsamda sıkı bir Gençlerbirliği taraftarı, akademisyen ve yazar olan, futbol temalı yazılarıyla tanınmış Tanıl Bora’yı konuk edilerek Ankara’nın stadyumları ve semtlerle ilişkisi konuşulmuştur.
3. Kimliğin Evi: Mahalle – Mahalle Kültürü Dönüşürken Ankara (Funda Şenol Cantek)
Semtlerimizi oluşturan küçük birimler olarak mahalleler, aslında içinde yaşayanların kimliğiyle şekillenen ve aynı zamanda kendi kimliğiyle de onları şekillendiren toplumsal bir mekanizma işlevi de görmektedir. Çalışma grubu olarak izlerini aradığımız semt kültürü unsurlarının değişmesinde, dönüşmesinde veya kaybolmasında etkili olan etmenlerden belki de en önemlisi içinde yaşayanların değişmeye başlamasıdır. Gerek mekânsal gerek toplumsal gerekse kültürel açıdan deforme olan semtlerin yapı taşı olarak kimlikler de beraberinde karşılıklı olarak aynı etkilere maruz kalmaktadır. Bu gerçeklikten yola çıkarak, Ankara’yı merkezine alan birçok çalışması ve kitabı bulunan akademisyen Funda Şenol Cantek ile Ankara’da dönüşen bu “şeylerin” masaya yatırıldığı bir söyleşi gerçekleştirilmiştir.